KATHOLIKENTAG 2018

Frank Walter Steinmeier, president van Duitsland, spreekt de Katholikentag toe. Achter hem de padvinders die het vuur uit Bethlehem naar Münster hebben gebracht. Helemaal achteraan het koor van Gymnasium Paulinum in Münster.

Twitterpodium op de Prinzipalmarkt

woensdag 9 mei
DOMPLATZ ERÖFFNUNG
Per auto naar Münster en dan op de fiets de stad in. De Dauerkarte (kaartje voor het hele festival) paraat en het feest kan beginnen. Het festival wordt geopend op het Domplein. Met veel Westfälische Fröhlichkeit worden wij door het programma geleid. Dat mag ook wel, want het feestje wordt een paar maal verstoord door een helikopter van de veiligheidsdienst en politiesirenes in de straatjes achter ons.

Een groep padvinders brengt vuur uit Bethlehem. Daarmee wordt op het podium een vlam ontstoken, die ook is doorgegeven aan alle kerken. De president van Duitsland, Frank Walter Steinmeier spreekt ons toe. Zijn speech is positief kritisch. Hij peilt de Katholikentag als 'krachttraining voor christenen."
De kracht van de grondwet is, dat religie nooit een werktuig van de staat kan zijn, terwijl toch de staat en religie dezelfde intenties hebben. Burgers die gelovig zijn, beseffen dat democratie het heil van allen tot doel heeft en niet slechts van de helft plus één!
Hij durft partij te kiezen in actuele zaken, zoals kippa-angst bij joden: "Wij zullen geen vingerbreed toegeven aan anti-semitisme." Asielzoekers omschrijft hij als "mensen die bij óns willen wonen." Hij ziet slechts één "Wahrheitsanspruch" in religies, namelijk de "Selbtsverplichtung zum Frieden." Het publiek onderbreekt hem voortdurend met hartelijke golven van applaus.
Zijn optreden laat het bijzondere van zo'n festival zien: de regering van de BRD is actief betrokken. Van de 16 ministers zijn er 9 die een bijdrage leveren aan een activiteit. Voor vrijdag heb ik een gesprek in de agenda, waarin Angela Merkel optreedt bij een forumgesprek dat als thema heeft 'Duitsland in een veranderende wereld.' De intentie is: 'Vrede is de kerntaak van de staat.'

ABEND DER BEGEGNUNG
De avond is goed voor veel openluchtconcerten, Bierstuben en kleine stukjes straattheater.
Er worden selfies gemaakt en de Handy's zijn actief op alle platforms.

Paulus Dom, met zicht op het zuidelijk dwarsschip met hoofdorgel

donderdag 10 mei
HIMMEL auf ERDEN?
Münster is bekend door de vrede van 1648, maar ook vanwege een religieus experiment in 1535. Een groep wederdopers stichtte hier een hemels koninkrijk en zij gingen leven alsof zij weer in het paradijs waren. Zij werden verslagen en de leiders geëxecuteerd. Hun lijken hingen nog jarenlang in kooien aan de kerktoren. Daarna was Münster weer eeuwenlang een 'gewone' stad.
Toen brak 10 mei 2018 aan en voor even was de hemel weer op aarde, want in de Dom vond de Uraufführung plaats van het oratorium PAX, geschreven door Ronald Kunz en Frank Zabel.
Het orkest is ruim opgezet: veel slagwerk, een bas saxofoon, een windmachine en een klokkenspel. Het vierstemmig koor is aangevuld met jongenssopranen en een meisjeskoor. Alle zangers zijn gehuld in kleurrijke toga's. Af en toe mag het hoofdorgel meedoen; soms subtiel en dan weer als een bombardement. Het muzikaal idioom is modern, maar doet geen pijn aan de oren. Vooral het slotkoor, met alleen het woord 'Amen' als tekst, kon wel eens een klassieker worden.
Ik kom wel eens mensen tegen die na de Messiah van Händel of een Passie van Bach, botweg beweren dat "die kwaliteit niet meer gemaakt wordt." Zij hebben ongelijk, want door het oratorium PAX kwam, al was het maar voor even, de hemel op aarde.
(Maar de Mass for Peace op zaterdagochtend, bracht ons zelfs in de zevende hemel.)

CHRISTUS met een GEBROKEN GEWEER
Alle musea in de stad doen mee met de Katholikentag. Het bisdom Münster is te gast in het Landesmuseum met de expositie 'Wie im Himmel, so auf Erden?' Hoe heeft christelijk geloof oorlog en vrede een plek gegeven? Vooral in beelden en vanuit welke ideeën?

De beroemde tekening van Otto Pankok staat op billboards en posters. De expositie toont schilderijen, gravures, foto's en een paar video's. Mij ontroert vooral de video van de smid die op de Kirchentag in 1983 (toen nog DDR) een zwaard omsmeedt tot een ploeg.
Uit alles blijkt hoe christelijk geloven worstelt met het ideaal van de vrede (enkelvoud!) en de werkelijkheid van oorlogen (meervoud!). Stuitend is een preek uit 1915, waarin soldaten de overwinning wordt beloofd, maar als tegenwicht zien wij ook documenten van Dietrich Bonhoeffer en de Weiße Rose.

Duidelijk voelt de bezoeker de schaamte over het verleden, maar ook de verlegenheid van nu. Die wordt wel zeer heftig verbeeld met een poster in de hal van het museum: 'De vrede brengt arbeidsplaatsen in gevaar!' Achter de tekst zien wij een straaljager met een groot arsenaal aan wapens. De sarcastische hint is duidelijk in al zijn leugenachtigheid.

Overigens: de exposities zijn niet zo tijdelijk als de Katholikentag zelf; die blijven nog tot september en Münster is dichtbij.

Angela Merkel slaat af en toe de handen in de lucht.

Synagoge met blinddoek, ca 1907

Joods Arabisch Orkest Tel Aviv: de vrede gevonden.

vrijdag 11 mei
EEN WERELD DIE VERANDERT
Omdat ik Angela Merkel beslist wilde horen en een foto van haar maken, stond ik meer dan een uur voor aanvang bij de Messehalle waar zij ging optreden. Zij hield een heldere inleiding, waarin mij vooral opviel hoe zij onze tijd typeerde als een kantelpunt. "Binnenkort zijn de mensen die uit eigen ervaring oorlog kennen, niet meer onder ons en het lijkt erop dat niet iedereen van hen geleerd heeft." (Het publiek begreep de hint en applaudisseerde krachtig.) Zij liet met woorden en ook met gebaren zien, hoe complex ons streven naar vrede is. "Ik spreek niet met iedereen, bijvoorbeeld níet met Assad of de Taliban, maar wel vía Poetin met hen." en ook: "Een Afrikaanse president zegt tegen mij: 'Ik kan mijn volk geen veilig land bieden, want daar heb ik het geld niet voor.' Daarom hebben wij onlangs besloten dat land geld te geven om hun soldaten te betalen." Deze uitspraak van haar levert veel vragen op uit het publiek, want welke garantie hebben wij dat zulk geld geen geweld oproept? Het feest dat wij in deze dagen vieren is gericht op vrede, toch?
Merkel durft het aan om openlijk te zeggen dat vrede niet altijd met schone handen te bereiken is.

SPOTTEN MET ELKAAR
In Münster wordt op een paar plaatsen de spot gedreven met joden en hun godsdienst. Naast een deur van de Lambertikerk, aan het begin van de Salzstrasse, staat de synagoge afgebeeld als een geblinddoekte vrouw. Dat is een middeleeuwse manier om te zeggen dat joden blind zijn voor het heil. Echter: dit beeld ís niet uit de middeleeuwen, maar van vlak voor de Eerste Wereldoorlog!

Direct na afloop van dit 'leerhuis op straat,' loop ik het Haus der Niederlande in om de 100 inzendingen voor de Inktspotprijs 2017 te zien. Wie worden in onze tijd bespot en met welke argumenten? Willen wij meer of minder spot? Antwoord: "Minder, Minder, Minder...!"

JEWISH ARAB ORCHESTRA
Het Joods-Arabisch orkest uit Tel Aviv moet ik uiteraard horen spelen. Het kost wat moeite hun podium te vinden en daardoor mis ik het begin van hun optreden. Hun sound is, zelfs als zij Brahms spelen, oosters, ook door de trommels en de vele ouds (een soort luit) in het orkest. Ik verbaas mij erover dat er niets verteld wordt over het statement dat zij als groep maken, tot het kwartje bij mij valt. Niets zeggen is het statement: Vreedzaam samenwerken spreekt vanzelf, toch?

WATERFIETSKERKDIENST
Omdat er in Evangelieverhalen een paar boottochtjes voorkomen, heeft iemand een waterfietskerkdienst bedacht. Er zijn 40 waterfietsen gereserveerd en er is plek voor 160 gelovigen. Ik zou het best willen meemaken, maar ik hoor niet tot de doelgroep; daarom gun ik het anderen. De dienst wordt gehouden op de Aasee. Net als destijds kan de schare die niet in de bootjes zit, langs de oever trekken van de ene statie naar de andere.
Voor het geval er iemand overboord valt, gaat er een sloep van de reddingsbrigade mee, want je kunt er niet vanuit gaan dat de deelnemers zo'n groot geloof hebben dat zij over water kunnen lopen.

De meeste zangers van Mass for Peace zijn jong
 

Duif uit liturgie, Sportlergottesdienst

Bewerkte Guernica, waar de verf vanaf druipt, Picassomuseum Münster

zaterdag 12 mei
Karl Jenkins: MASS for PEACE
Dat deze mis bestaat, wist ik, maar het was de eerste keer dat ik hem hoorde. Het werd een 'once in a lifetime' ervaring. Nooit eerder zag ik zoveel mensen met tranen in de ogen en op de wangen. Anderen stonden te dansen van vreugde. Wat was hier gebeurd? De tekst van deze mis is multireligieus en spreekt van het menselijk verlangen, maar ook van schuldgevoel over onze onmacht om vrede te bereiken. De muziek is modern en het jeugdorkest is lang niet uitsluitend 'wit.' Er spelen bij de violen en celli kinderen mee uit alle werelddelen.
Het slotkoraal lijkt een toegift, maar is dat juist niet. Op woorden uit de Openbaring aan Johannes (God, die alle tranen afwist, enz.) klinkt de roep uit de diepte: help ons uit deze ellende, want wij kunnen het zelf niet.

Donderdag heb ik aan het oratorium PAX reeds alle waardering gegeven, maar deze mis van Jenkins maakt een nog diepere indruk. Wat een genade dat wij mensen in ons midden hebben die zoiets kunnen maken en uitvoeren.

Sportlergottesdienst
In dezelfde kerk waar Jenkins klonk, wordt een half uur later een viering opgedragen voor en door sporters. In de gebeden en de overweging ritselt het van metaforen die aan de sport zijn ontleend. De Kananese vrouw, die Jezus mat zette met haar "De hondjes eten toch de kruimels van de tafel?" wordt gezien als 'scoren in de laatste minuut.'

PICASSO en de VREDE
In het Picassomuseum (Picassoplatz 1) zijn zestig Picasso's te zien, ook de man met schaap uit 1943, die voor het eerst in de BRD te zien is.
Verder veel aandacht voor zijn vredesduif en een versie van de Guernica, die maar niet droog wil worden.
Op de tentoonstelling is veel aandacht voor Picasso's betrekkingen met de Sovjet Unie, de DDR en zijn keuze voor Noord Korea. Best pikant.

KABARETT
Cabaret-aanbod is er in deze dagen volop. Ik kies een voorstelling met de titel 'Vrede is een kostbaar goed. Daarom gaat de mens er spaarzaam mee om.' Het wordt een hilarisch uurtje, waarin zes vrouwen en drie mannen sketches spelen, die vooral betrekking hebben op de positie van vrouwen in de RK-kerk.

Na het laatste fluitsignaal: VREDE (speelfilm)
Ter afsluiting nog ins Kino. Ik houd wel van absurd, maar het verhaal van deze Israëlische film (90 minutes of War) slaat alles. Het  gaat als volgt: de regering van Israël heeft een deal met de Palestijnen: "Vanaf nu stoppen wij met aanslagen en ander gezeur. Dat heeft in zeventig jaar niets opgeleverd. Laten wij een voetbalwedstrijd houden. Wie wint, krijgt het land en wie verliest gaat weg." Dat levert een klucht op, die voortdurend over de top gaat. Eén voorbeeld: in een praatprogramma van een Palestijns radiostation zegt iemand: "De Joden hebben dit bedacht. Als zij nu verliezen kunnen zij terug naar Europa en dat is precies wat zij diep in hun hart willen!"
Als ik uit de bioscoop kom, heeft mijn fiets wraak genomen en hij staat met een lekke band.

Liturgisch ballet bij Kyrie

Openluchtkerkdienst bij Schloss Münster

zondag 13 mei
De dag begint met hevige regen, maar omstreeks zeven uur komt het toch goed en tegen tien uur is het stralend warm.
OPENLUCHTDIENST
Op het plein voor het kasteel verzamelen zich tienduizenden mensen. Wij vieren het slot van indrukwekkende dagen. Er wordt veel gezongen en de muziek is eerste kwaliteit: een groot koor en het symfonieorkest van Münster. (Minder koperblazers dan bij de protestanten.)
Bij het Kyrie wordt gedanst door het Tanztheater Münster. Wij antwoorden met een nieuw gecomponeerd Gloria.
De preek van kardinaal Marx is glashelder en voor de goede verstaander is het duidelijk: hij wil geen kerk die stilstaat in het verleden.

Wij zingen verschillende canons, soms nieuwe, maar ook bekende uit Taizé.
Wij sluiten af met Nun danket alle Gott (in Es, zodat het voor niemand te hoog is; best symbolisch.)

Epiloog
Waarom nog meer woorden? Het is nu wel duidelijk: ik ben een fan van Katholikentage en Kirchentage. Zo'n festival geeft zoveel culturele, maatschappelijke en spirituele energie, dat de mensen die wegblijven, zichzelf tekort doen. (Heftig en arrogant? Dat mag je vinden, maar wie één keer heeft meegedaan, is verkocht.)

Opnieuw ga ik proberen in Nederland mensen enthousiast te maken om naar de Kirchentag in Dortmund te gaan van 19 - 23 juni 2019.
Tot ziens in Dortmund!

vragen of reacties:
info@leerhuisharderwijk.nl

Nog iets: het is SPOTGOEDKOOP; voor een Dauerkarte betaal je maar iets meer dan € 100,- en dat is inclusief overnachten en ontbijt in een school.

Muziek, studie, theater, bezinning, actie en ontmoetingen met aardbewoners uit alle werelddelen, vullen de dagen.

Wat is een KATHOLIKENTAG?
Een Katholikentag is een religieus festival, waar tot wel 70.000 bezoekers komen.
In de oneven jaren wordt zo'n festival door de protestanten georganiseerd (dan heet het Kirchentag) en in de even jaren door de katholieken.
Omdat het dit jaar drie eeuwen en zeventig jaar gelden is dat de Vrede van Münster werd gesloten, mag het niemand verbazen dat Suche Frieden het thema is.
Met een gids van 680 blz. met wel duizend mogelijkheden, zoeken deelnemers uit wat bij hen past en heel relaxed gaan zij van de ene topervaring naar de andere.
Wie dit niet op zijn bucket list heeft, moet zich nog eens achter de oren krabben.

Zijn de KOSTEN een GRAPJE?
Deelnemers kopen een kaartje voor één of meer dagen. Er komt subsidie van de landsregering Nord Rhein Westfalen, het ministerie van binnenlandse zaken en dan zijn er ook nog sponsors. De hoofdsponsor is een groot chemiebedrijf en omdat katholieken wel tegen een grapje kunnen, staat er een Witz achterop het Programmheft:
"Zugegeben: Jemanden, der Wasser in Wein verwandeln kann, würden wir als Spezialchemie-Unternehmen sofort mit Kusshand einstellen." Vervolgens wenst de sponsor "allen Besuchern einen friedvollen Katholikentag."

alle foto's en tekst © Tjitte Dijkstra 2018, voor Leerhuis Harderwijk